2018-2019 BÜKOOP Fiyat Endeksi

Ve beklenen gösterge hesaplandı: 2018-2019 BÜKOOP Fiyat Endeksi (Bükoop Enflasyonu)
Enflasyon canavarı tekrar hortlamışken uzun zamandır yapmayı istediğimiz ama bir türlü fırsat bulamadığımız bir çalışmayı yaptım. Burada kullanılan verilerin derlenmesi için çalışan Pınar ve Asya’ya özel bir teşekkürle başlayayım.
Âdettendir, kullanacağımız kavramı tanımlayarak başlayalım: enflasyon bir yerdeki mal ve hizmeti satın aldığımız fiyatın süreli olarak artış göstermesi, fiyat endeksi de bunun ölçümü olarak ifade edilebilir. Ama çoğu zaman bu iki terim birbiri yerine de kullanılıyor. Devlet eliyle önümüze gelmesine alıştığımız fiyat endeksi (enflasyon) ortalama tüketimi temsil ettiği düşünülen bir ürün grubuyla hesaplanıyor. Bu ürünler bir sepet içinde olunca hem terim daha şık oluyor – enflasyon sepeti – hem de enflasyon canavarı bu sepetin içinde yaşayabiliyor. Tıpkı Susam Sokağı’ndaki Kırpık ve Minik Kuş gibi.
Biz çalışmamızda, devletin enflasyon hesabına nazaran biraz daha farklı bir yol izledik. 2017-2018 yılında Bükoop’ta satılan tüm ürünlerin miktarını ve bunların geçen seneki satış fiyatlarını çarparak geçen sene her bir ürünün Bükoop’un yıllık cirosuna ne kadar katkı yaptığını bulduk. Devletin enflasyon hesabında ortalama vatandaşın alışverişini temsil eden bir ürün grubu belirleme çabası ön plandayken, bizimkinde tüketicinin değil, yaptığı satışlara göre Bükoop’un hissedeceği enflasyonu hesaplama fikri merkezde. Küçük ölçekli ve kayıtları titiz tutulan bir kooperatif olmamız sayesinde tüm ürünleri ve satışları içerecek bir çalışma yapabildik. Bu vesileyle de Schumacher’e ve “Küçük Güzeldir” kitabına bir selam gönderelim.
Bükoop’un barakasında, Eylül 2017-Ağustos 2018 eğitim öğretim yılı boyunca 197.109 liralık satış yapıldı. Bu satışın yüzde kaçının hangi ürün sayesinde olduğu ise biraz önce açıkladığım şekilde hesaplandı ve karşımıza aşağıdaki tablo çıktı:
Yumurta                       %10,58
Süt                                 %8,89
Eski kaşar                    %7,23
Tereyağı                        %4,69
Sıra badem                  %3,75
Çam balı                       %3,56
Gravyer                         %3,30
Zeyce sele zeytin        %3,02
Bunların hemen arkasında satış hacmi %1 ila %3 arasında değişen 13 ürün ve diğerleri var. Hesaplamaya giren ürünler geçen seneki satışların yaklaşık %80’ini oluşturuyor. Bu arada Mavi Çiftlik ürünlerinin satışı bu sene devam edemediği için, bu ürünlerin içinde bulunduğumuz sene ile eşleşme yapılacak bu hesaplamaya katılmadığını belirtelim. Aslında 2017-2018 yılında Mavi Çiftlik’in hem keçi peyniri hem de beyaz peyniri hayli yüksek satış hacmine sahipti. Küçük işletmeleri zorlayan şartlar sebebiyle kapanan Mavi Çiftlik’i ve yıllardır peynirleri ve dondurmasıyla bizi mutlu eden Ali abi ve keçilerini sevgiyle analım.
Gelelim hesaplamamızda bir sonraki adıma: Ürünlerin fiyatının geçen seneden bu seneye ne kadar arttığının hesaplanması. Burada da ürünlerin 2017-2018 senesinin büyük bölümünde geçerli olan fiyatlarını ve şu anki (Aralık 2018) fiyatlarını baz aldık. Bu bağlamda zam şampiyonu klişesine girmemek olmazdı. İşte 2017-2018’den 2018-2019’a geçişte Bükoop’un zam şampiyonları:
Haşhaş ezmesi                               %135
Susam ezmesi                                %100
Karapürçek domates salçası        %74
Böğürtlen ve kayısı reçelleri          %70
Honaz domates salçası                 %68
Ve böylece, geldik hesaplamamızın son adımına. Bu adımla her ürünün fiyat endeksine, geçen seneki toplam satış içindeki payı kadar etki etmesini istedik. Yani satışların büyük bölümünü oluşturan bir üründe çok büyük bir artış olduysa bu artışın hesaplayacağımız fiyat endeksine de aynı oranda yansımasını sağladık. Bu yaptığımız işin teknik adı “ağırlıklı ortalama” hesaplaması.
Gerekli hesaplamaları yaptıktan sonra bulduğumuz Bükoop 2018-2019 enflasyon değeri %21,7. Ülkede Eylül-Ekim-Kasım aylarında açıklanan yıllık enflasyonların sırasıyla %24, %25 ve %21 olduğunu göz önünde bulundurursak bu sonuç çok da şaşırtıcı değil. Bakalım bu gidişat 2019 yılında Bükoop’un satışlarına nasıl yansıyacak.
Engin Ader